๑๖ กรกฎาคม ๒๕๖๘
เข้าพรรษาปีนี้ เราท่านทั้งหลายลองมาศึกษาประโยชน์ของการมีสติ ปัญญา (สัมปชัญญะ) ที่ตั้งมั่นอยู่ดีแล้วกันหน่อย (ตอนที่ ๑)
ว่าจักสามารถพัฒนาให้เกิดปัญญาสูงสุดอย่างละเอียด รอบคอบ เข้าใจรู้จักตามสภาพธรรมที่ปรากฎตามความเป็นจริง ด้วยการลองศึกษาในวิปัสสนาญาณทั้ง ๙ ให้กระจ่างชัดดังต่อไปนี้
๑. อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ แปลความว่า ปัญญารู้เห็นการเกิดขึ้นและดับไปแห่งเบญจขันธ์อันได้แก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ
อธิบายคำว่า รู้เห็นตามความเป็นจริง หมายถึง รู้เห็นเหตุแห่งการเกิดรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ว่ามีที่มาที่ไปอย่างไร เริ่มต้นก็ต้องไปดูกลไกของปฏิจสมุทปบาท มีดังต่อไปนี้
เมื่อโงงจึงทำให้มีวิญญาณการรับรู้ในสมมุตินั้นๆ แล้ว จึงเป็นเหตุให้เกิดนามและรูปอันได้แก่ สิ่งที่จับต้องไม่ได้ (นาม) และสิ่งที่จับต้องได้ (รูป) หรือสมมุติเรียกอีกอย่างว่า ใจและกาย
และเพราะมีใจและกาย จึงมีสฬายตนะอันได้แก่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ ซึ่งสมมุติให้มีหน้าที่ ดู ฟัง ดม รับรส สัมผัส และรู้ในสิ่งนั้นๆ ซึ่งจะรู้จริงหรือไม่ ก็ขึ้นอยู่กับโงงมากหรือโงงน้อย
ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ นี้รวมเรียกได้อีกอย่างว่า ช่องทางรับที่ทำให้เกิดอารมณ์ และการรับในช่องทางดังกล่าวมานี้นี่แหละ จึงเรียกว่า ผัสสะ หรือสัมผัส
พอสัมผัสด้วยความโงง ก็จักทำให้เกิดความรู้สึกที่เรียกว่า เวทนา อันมีทั้งสุข ทั้งทุกข์ และรู้สึกเฉยๆ (เฉยๆ นี้มิได้เกิดโดยไม่มีเหตุ เช่น เฉยเพราะความโงงที่ไม่รู้ว่า มันเป็นอะไรจริงๆ จึงเฉย หรือเฉยเพราะฉลาดรู้อย่างแจ่มแจ้งชัดเจนจึงเฉย)
และเพราะมีเวทนาหรืออารมณ์ขึ้นมาเช่นนี้แหละจึงทำให้เกิดตัณหา คือ ความทะยานอยากซึ่งจักอยากในสิ่งที่ตนเองได้สัมผัสทั้งทางตา หู จมูก ลิ้น กายและใจ จักช่องทางใดช่องทางหนึ่งก็ได้ ไม่จำเป็นต้องครบหมดทุกช่องแล้วจึงอยาก หากยังโงงไม่เลิกก็จักอยากไม่หยุด
เมื่ออยากแบบโงงๆ แล้ว ก็ทำให้เกิดอุปาทานความยึดถือ ว่าเป็นของกู ตัวกู แท้จริงตัวกูจักเกิดขึ้นตอนนี้นี่แหละ
เมื่อมีตัวกูที่สมบูรณ์แล้วจึงจำเป็นต้องการที่อยู่ ภพแดนเกิดจึงเกิดขึ้น
เมื่อมีภพแดนเกิดแล้ว หากความโงงยังไม่สร่างซ่า ทีนี้ก็ต้องอยู่เพื่อรอความแก่ เจ็บ ตาย แต่ถ้าความโงงมันจืดจาง สร่างซ่า เบาบางลง
ก็ใช้ตัวกูนี้แหละทำคุณประโยชน์ทั้งในตน และคนรอบข้างจนรับรู้ได้ สัมผัสได้ด้วยตนเองว่า การมีเบญจขันธ์นี้คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ นามรูปนี้มันเกิดขึ้นแล้วต้องแก่ ต้องเจ็บ ต้องตาย ไม่มีอะไรคงที่ถาวรเลยแม้น้อยนิด
แต่ถ้าหากมีสติปัญญา ตัวกูนี้ก็จักยังทำสาระประโยชน์ให้ทั้งโลกนี้และโลกหน้าได้สารพัดอย่าง แม้สังขารนี้จักดับดิ้นสิ้นไป เวลานี้ก็จักไม่อาลัย ไม่เศร้าโศกเสียใจ เพราะตลอดเวลาที่ผ่านมาได้ใช้สังขารนี้มันอย่างถูกต้องคุ้มค่าแล้ว
เช่นนี้พิจารณาใคร่ครวญแบบนี้อยู่เนืองๆ ต่อเนื่องจนเป็นอาจิณกรรมด้วยสติปัญญาที่ฝึกศึกษาสั่งสมมา จึงจะเรียกว่า อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ ปัญญารู้เห็นการเกิดขึ้น และดับไปของเบญจขันธ์
วันนี้ลองศึกษาดูแค่วิปัสสนาญาณข้อแรกก่อนนะจ๊ะ วันหน้าจะนำเอาวิปัสสนาญาณข้ออื่นๆ มาเล่าสู่กันฟังใหม่
เจริญธรรม
พุทธะอิสระ
——————————————–
อ่านย้อนหลัง : https://www.facebook.com/buddha.isara/posts/pfbid0oZ42186YArBxk775R9aMnpJULBasmdQFwaAioTnNKonEnGauRTKBSQy2roeYZWx6l
——————————————–
July 16, 2025
On this year’s Buddhist Lent (in which monks reside in one place for three months during the rainy season), let us study the benefits of having mindfulness and wisdom (clear comprehension) firmly established. (Part 1)
That we can develop supreme wisdom thoroughly and carefully, and view natural phenomena according to reality, by studying and clearly understanding the nine insight-knowledge as follows:
Udayapanyanupassana or the awareness of the arising and falling of phenomena, which means the wisdom that perceives the arising and passing away of the Five Aggregates (corporeality, feeling, perception, mental formations, and consciousness).
To explain the term “viewing according to reality” means knowing the cause of the arising of corporeality, feeling, perception, mental formations, and consciousness, and how they originate. First, we must look at the mechanism of the Dependent Origination (paticcasamuppāda), as follows:
When one is stupid, there is consciousness to perceive hypothetical beings, which cause names and objects, which are the intangible (name) and the tangible (object), or assumptions, so-called mind and body.
Because there are mind and body, there are the sense-organs (eyes, ears, nose, tongue, body, and mind) with assumed functions of seeing, listening, smelling, tasting, touching, and knowing things. Whether one truly knows depends on how stupid one is.
The eyes, ears, nose, tongue, body, and mind can be collectively called the channels for arising emotions. The receiving through these channels is called contacts.
When there is contact with stupidity, a feeling, which can be happy, sad, or indifferent, arises. (Indifference does not occur without cause. For example, one is indifferent because of one’s ignorance. Or, one is intelligent and fully aware, so one is unconcerned.)
Because there is such a feeling or emotion, desire occurs. The desire to long for things that one has touched through eyes, ears, nose, tongue, body, and mind, through any one channel. It does not have to be on every channel. If one is still stupid, one will not stop wanting.
When one foolishly wants things, it gives rise to the clinging that these objects are mine and these are me. Ego and existence arise there.
When there is a complete self, it is necessary for existence. Then, the realm of birth arises.
When there is birth, if stupidity is not yet gone, then one must live to wait for aging, illness, and death. However, if stupidity fades and becomes less, one uses this self to do good for oneself and those around them. Until one can realize that having the Five Aggregates (corporeality, feeling, perception, mental formations, and consciousness) as well as names and objects, once they arise, they must grow old, get sick, and die. Nothing is permanent, not even a little bit.
If one has wisdom, this self will still be beneficial for this and the next worlds in many ways. Even if this body passes away, you will not be sad or grieve, because you have used this body correctly and worthily.
As such, let us continuously contemplate like this, until it becomes a habit through the wisdom that has been trained and accumulated. Then, it is called Udayapanyanupassanā-ñāṇa, or the wisdom to perceive the arising and falling of the Five Aggregates.
Today, let us study only the first Vipassana knowledge. Next time, I will tell you about other Vipassana knowledge.
Wishing you progress in the Dhamma practice.
Buddha Isara
——————————————–
Previous article : https://www.facebook.com/buddha.isara/posts/pfbid0oZ42186YArBxk775R9aMnpJULBasmdQFwaAioTnNKonEnGauRTKBSQy2roeYZWx6l
